1)Açıklayıcı Anlatım,
2)Öyküleyici Anlatım (Hikaye Etme)
3)Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme)
4)Tartışmacı Anlatım
A) AÇIKLAYICI ANLATIM:
Herhangi bir konu hakkında bilgi vermek, öğretmek amacıyla oluşturulan anlatım biçimidir.
Açıklama, bilgi verme amacı taşıdığı için ansiklopediler, ders kitapları, gazeteler, açıklamalı sözlükler, yemek tarifi kitapları… bu anlatım biçimini kullanır. Yine bir düşüncenin aydınlanması amaç edinildiğinde makale, fıkra, deneme, eleştiri, röportaj… gibi yazı türlerinde bu anlatım biçimine yer verilir.
ÖRNEK: Gıda yardımından yararlanmak isteyenlerin mahalle muhtarlarından yoksulluk belgesi almaları gerekmektedir. Söz konusu belge ile belediyeye müracaat edilecektir. Yardımlar her ayın 5’i ile 10’u arasında yapılacaktır.
B) TARTIŞMACI ANLATIM:
Okuyucuyu ya da dinleyiciyi istenilen davranış ve düşünce biçimine yöneltmek amacıyla başvurulan bir anlatım biçimidir. Bu anlatım biçimiyle okuyucunun sahip olduğu düşüncenin değiştirilmesi amaçlanır. Yani amaç düşünce ve konularda değişiklik yapmaktır.
ÖRNEK: Metnin dili iletişim dilinden ayrı gibi görülüyor. Doğallıktan uzak bir dil. Süslü püslü, özentili, abartmalı ve boş sözler yığını gibi. Bunu edebiyat dilini günlük dilden apayrı gören bir anlayışa bağlayabiliriz. Oysa edebiyat dili günlük dilden tümüyle kopuk bir dil olmamalıdır. Gündelik dilin güzel, duygusal, samimi yönüyle olmalı.
C) ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM:
Bu anlatımda; olayı okuyucunun gözü önünde canlandırmak, anlatmak istenileni bir olay içerisinde vermektir. Öyküleyici anlatımda olaylar oluş haline uygun olarak bir dizi halinde verilirse birbirine bağlanır. Öyküleme, tasarlanan ya da yaşanan bir olayın anlatımıdır. Roman, hikaye ve masalların anlatımı öyküleyici anlatım biçimindedir.
ÖRNEK: Yavaş yavaş yürüdü, öğretmen masasına yöneldi, birden gözleri karardı, öğretmen ve sınıftaki öğrenciler gözlerinin önünde hızla döndü.
D) BETİMLEYİCİ ANLATIM (TASVİR ETME):
Betimleme sözcüklerle resim çizme işidir. Varlıkların niteliklerini, bu varlıkların duyularımız üzerinde uyandırdıkları izlenimleri belirtmektir. Betimleme nesnelerin, varlıkların, belirgin özelliklerini tanıtıp göz önünde canlandırmaktır. Bu anlatımda okuyucunun çeşitli duyularına seslenilerek anlatılan varlıkla ilgili izlenim kazanılması amaçlanır. Bu amacın gerçekleşmesi için titiz bir gözlem gerekir. Gözlem sırasında ayırt edici özelliklerin anlatılmasına özen gösterilir.
ÖRNEK: Yolun iki yanında bulunan sık ağaçlıktan dolayı karanlıkta hiçbir şey gözükmüyordu.
SEVGİLİ ÖĞRENCİLER, ANLATIM BİÇİMLERİYLE İLGİLİ PARAGRAFLAR OLUŞTURUR MUSUNUZ?
DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
TANIMLAMA:
Bir kavrama ya da olayın belirgin özellikleriyle anlatılmasına tanımlama denir. Tanım kısaca “nedir” sorusuna verilen cevaptır.
ÖRNEK: Kalem yazı yazmaya yarayan bir araçtır.
Çalışma, yaşam için verilen uğraşıdır.
ÖRNEKLENDİRME:
Düşüncenin somutlaştırılması yöntemidir. Anlatılmak istenen düşüncenin okuyucunun kafasında canlandırılmasıdır.
ÖRNEK: Kültür varlıkları bir toplumun zenginliğinin göstergesidir. Ülkemizdeki bu zenginlikler arasında Efes Antik Kenti, Nemrut, Topkapı Sarayı … gibi birçok eser vardır.
KARŞILAŞTIRMA:
İki varlık, iki kavram ya da iki şey arasındaki benzerlik ve karşıtlıklardan yararlanma söz konusudur. Benzerliklerin ya da karşıtlıkların ortaya konması karşılaştırma ile olur.
ÖRNEK: Türkçe halkın konuştuklarını içerirken, Osmanlıca yüksek zümrenin konuştuklarını içerir.
TANIK GÖSTERME(ALINTI YAPMA):
Anlatılmak istenilen düşüncenin başkalarının görüşlerinden, sözlerinden yararlanarak açıklanması yoludur. Başkalarının aynı konuda söylediği sözler yazı içerisinde alıntı olarak gösterilir. Tanık olarak düşüncesine başvurulan kişinin, konusunda uzman güvenilir olması gerekir.
ÖRNEK: Öğretmenler toplumu değiştirebilir. Atatürk: “Öğretmenler! Yeni nesil sizin eseriniz olacaktır.” Sözüyle bunu ne güzel anlatmıştır.
SAYISAL VERİLERDEN YARARLANMA:
Düşünceyi inandırıcı kılmanın yollarından biri de sayısal verilerden yararlanmadır.İnsanlar okuduklarının sayılarla desteklendiğini görürlerse yazıyı daha da inandırıcı bulurlar.
ÖRNEK: Toplumumuzda son yıllarda kız öğrencilerin okuma oranı hızla arttı. Okulumuzda da bu oran %49’dur.
BENZETME:
Çoğunlukla cümle düzeyinde kullanılan, anlamı zenginleştirmeyi amaçlayan bir düşünceyi geliştirme yoludur. Paragrafın içinde yer yer bulunur, anlatıma güç katar. Benzetme, aralarında benzerlik olan iki şeyden benzerlikçe zayıf olanı güçlü olanla anlatmaktır.
ÖRNEK: Güneşli bir güne uyanınca kendimi tüy gibi hafif hissettim.
SEVGİLİ ÖĞRENCİLER, DEFTERLERİNİZE DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARIYLA İLGİLİ ÖRNEKLER YAZINIZ.
Haluk Yeşiltepe
Latest posts by Haluk Yeşiltepe (see all)
- KARANLIK SONA ERECEK - Haziran 10, 2024
- Duvardan Geçmek - Mayıs 30, 2024
- Geldi Cennet - Mayıs 8, 2024