İsim Fiiller
Örnek: Okuldan çıkış saati 15.10’dur.
Bu cümlede “çıkış” sözcüğü isim fiildir. “Çık-” eylemdir, “çıkış saati” ad tamlamasında “çıkış” sözcüğü tamlayan olduğundan isimdir. İkisini bir araya getirip ne söyleriz? İsim fiil
Tanım: Fiil kök veya gövdelerine ( – ma , – ış , – mak ) ekleri getirilerek yapılır.
UYARI: Asıl isimle isim fiili karıştırmamak gerekir.
Evde ekmek kalmadı.
Tarlaya buğday ekmek zamanı bugün.
Yukarıdaki birinci cümlede ekmek yiyecek adı diğer söyleyişle kalıcı ad. İkinci cümlede ekmek eylemin adıdır.
SORU: Aşağıdaki kelimeleri hem kalıcı ad hem de isim fiil olarak cümlede kullanınız.
Giriş
Yemek
Kazma
Sıfat Fiiller
Örnek:
Derse geç kalan öğrenciyi öğretmenimiz idareye gönderdi.
“kalan” kelimesi isimden önce geldiği için sıfat, eylem karakteri taşıdığı için de sıfat fiil görevindedir.
TANIM: Fiil kök veya gövdelerine ( – an , – ası , – mez , – ar , – dik , – ecek , – miş ) ekleri getirilerek yapılır. Sıfat fiiller cümlelerde sıfat veya adlaşmış sıfat görevinde kullanılabilir.
Örnek verelim:
Tanıdık kişilerdi gelenler. ( – dık sıfat fiil eki tanı- fiilini sıfat yapmış. )
Bilmiş çocuk beni terletti. ( – miş sıfat fiil eki bil- fiilini sıfat yapmış. )
UYARI: Olumsuzluk bildiren “–mez, -maz” ekiyle sıfat fiil ekini karıştırmayınız.
Bu konular bitmez. ( Burada – mez eki bit – fiiline zaman anlamı veriyor. Bitmez burada sıfat görevinde değil. Sıfat görevinde değilse sıfat fiil de olamaz. )
Bitmez sıkıntıları vardı. (Bu cümlede sıkıntı adını nitelediği için sıfat fiil görevinde zaman anlamı vermez.)
Uyarı: Sıfat fiiller adlaşmış sıfat fiil olarak kullanılabilir.
Bil – en – ler anlatsın. ( Burada bil – fiili – en sıfat fiil ekini almış ve adlaşmış sıfat görevinde kullanılmış.) Adlaşmış sıfatın açılımını yapalım.
Bilen (kişiler ) anlatsın. ( Bilen kişiler sıfat tamlamasında sadece “bilen” sözcüğü kullanıldığı için adlaşmış sıfat görevinde kullanılmıştır.)
SORU: Aşağıdaki cümlelerde geçen sıfat fiilleri bulunuz.
Bilmiş öğrenci, soruların hepsini bilmiş.
Gelecek yıl dayımlar bize gelecek.
Geçit vermez dağlar kimselere yol vermez.
Zarf Fiiller
Örnek:
Koşa koşa eve gitmiş.
“Koşa koşa” kelimesi fiilin durumunu belirtiği için zarf, koş- hareket bildirdiği için fiildir. Bu cümlede çift görev üstlenen “koşa koşa” kelimesi zarf fiildir.
TANIM: Fiil kök veya gövdelerine ( – madan , – dıkça , – ıp , – arak , – casına , – maksızın , – a …-a , – alı, – ken , – dığında , – r … -mez , – asiye , – ınca ) ekleri getirilerek yapılır. Zarf fiiller zarf görevinde kullanılırlar.
Gel – ir gel – mez sofraya oturdu. ( – r … -mez zarf fiil ve ne zaman oturdu sorusuna cevap verdiği için zaman anlamı katmış)
Dur – madan konuşuyor. ( – madan zarf fiil ve nasıl konuşuyordu sorusuna cevap verdiği için durum anlamı katmış)
SORU: Aşağıdaki cümlelerde geçen zarf fiilleri bulunuz.
Gülünce ne kadar tatlı oluyorsun.
Baban eve gelir gelmez beni arasın.
Tarlada akşama kadar hiç dinlenmeden çalıştı.
BU ANLATIMDA GEÇEN FİİLİMSİ SORULARINI DEFTERLERİNİZE YAPINIZ .
Haluk Yeşiltepe
Latest posts by Haluk Yeşiltepe (see all)
- KARANLIK SONA ERECEK - Haziran 10, 2024
- Duvardan Geçmek - Mayıs 30, 2024
- Geldi Cennet - Mayıs 8, 2024